گزارش گل چرم؛
قصه پر غصه مرغ آرین در ایران
گل چرم: در سالهای 71 طبق توافقی که با وزارت جهاد شد، قرار شد 30 درصد از نژادهای داخل کشور، خارجی و 70 درصد از آرین ایرانی باشد؛ اما بعد از سال ها باردیگر این وضعیت برعکس شد.
به گزارش گل چرم به نقل از مهر، بازار گوشت مرغ از شروع سالجاری مجدداً با التهاب مواجه گردید، این دفعه نیز داستان تکراری توقف ترخیص نهاده های دامی به سبب مسائل ارزی و سپس کاهش میزان جوجه ریزی دلیل اصلی افزایش قیمت مرغ بود؛ موضوعی که البته قیمت خرده فروشی در بعضی فروشگاه های لوکس را به بالای ۱۰۰ هزار تومان هم رساند، هر چند هم اکنون نسبت به روزهای گذشته مصرف کنندگان با قیمت های بسیار پایین تری، گوشت مرغ را تهیه می کنند.
بدون شک، وابستگی شدید صنعت مرغداری کشور به واردات یکی از دلیلهای اصلی بی ثباتی قیمت این کالا در کشور محسوب می شود؛ برخی کارشناسان معتقدند به مانند خیلی از خودرو های داخلی، مرغ نیز در ایران فقط مونتاژ می شود و اعلام خودکفایی در حوزه تولید مرغ، یک دروغ تاریخی است؛ این در حالیست که قیمت گوشت مرغ به عنوان منبع اصلی پروتئینی در کشور برای مصرف کنندگان اهمیت بالایی دارد. مروری بر تاریخچه مرغداری در ایران
صنعت پرورش طیور و تولید گوشت مرغ یکی از بزرگ ترین صنایع غذایی ایران بشمار می رود که نقش حیاتی در تامین امنیت غذایی کشور دارد؛ نرخ بالای اشتغال در این بخش (مرغداری های گوشتی، واحدهای جوجه کشی، کارخانه های خوراک و مکمل سازی، کشتارگاه ها، تولید تجهیزات مربوطه و حمل ونقل) و اقبال عمومی به مصرف این محصول، تولید مرغ را در کشور به محصولی راهبردی تبدیل نموده است.
بنا بر آمارهای بین المللی، طی سالهای اخیر ایران در زمره ۱۰ کشور پیشرو در حوزه تولید گوشت مرغ در جهان قرار گرفته است؛ هرچند به دلیلهای مختلفی همچون «کوچک و قدیمی بودن برخی واحدهای تولیدی»، «فقدان دانش تخصصی»، «نبود برنامه ریزی های جامع و یکپارچه» و «الگوی مصرف نامناسب» انجام این فعالیت تولیدی در ایران در مقایسه با کشورهای پیشرفته راندمان پایین تری دارد.
مرغداری صنعتی در ایران در دهه ۳۰ شمسی شکل گرفت و پیش از آن پرورش طیور بصورت بطورکامل روستایی و اولیه بود. در ابتدا تعدادی جوجه از نژادهای نیوهمپشایر، ردایلندرد و پلیموت راک از آمریکا وارد و در میان روستاییان و اطراف شهرها توزیع شد. سپس، تخم مرغ موردنیاز و ماشین های جوجه کشی از خارج از کشور و عمدتا از کشور آمریکا با قیمت بالایی به ایران وارد شد.
اما در سالهای بعد، حدوداً از سال ۱۳۴۳ پرورش گله های مرغ مادر در ایران شروع شد. این گله ها که از نژادهای اصیل و خالص خارجی تهیه می شدند، بصورت جوجه یک روزه مادر از مزارع بزرگ مرغ اجداد در خارج از کشور خریداری و در ایران پرورش داده می شدند و از آنها تخم مرغ نطفه دار تهیه می شد. بعد از آن در سال ۱۳۵۶ نخستین مزرعه مرغ اجداد در کشور افتتاح شد.
مسیر ناهموار خودکفایی در تولید مرغ
گفتنی است، دولت در سال ۱۳۶۱ در امتداد قطع وابستگی صنعت مرغداری به جوجه های اجداد وارداتی، مبادرت به راه اندازی یک لاین مرغ گوشتی (آرین) توسط سازمان دامپروری در مازندران کرد. لازم به ذکر است که مرغ لاین فوق العاده ترین و پیشرفته ترین تکنولوژی در صنعت طیور است که همه مرغ های اجداد، مادر و گوشتی و تخم گذار از آن مشتق می شود و تمام صفات و خصوصیات ذاتی مرغ در ضمن پروسه تولید همچون میزان بازدهی، از مرغ لاین می آید.
همچنین در سال ۱۳۶۲ مجتمع پرورش اجداد گوشتی در مؤسسه زیاران استان قزوین به وجود آمد و از آن به بعد بخش خصوصی نیز اجازه فعالیت در حوزه پرورش اجداد را یافت. به رغم این فعالیت ها، ایران در سالهای اخیر همیشه به واردات آمیخته های تجاری گوشتی، دان، دارو و واکسن وابستگی شدیدی داشته است.
بنا بر نظر کارشناسان، در توسعه و موفقیت صنعت پرورش مرغ دو رکن مهم وجود دارد: اول، تولید سویه های تجاری با پتانسیل ژنتیکی رشد بالا که عمدتا مدیون فعالیت شرکت های اصلاح نژادی بوده و دوم، اعمال روش های مدیریتی مدرن و علمی شامل کنترل شرایط محیطی، تغذیه و بهداشت و… که در سایه آن قابلیت ژنتیکی بالای پرندگان می تواند بروز کند.
در مسیر تولید صنعتی گوشت مرغ، چهار مرحله عمده وجود دارد که در حقیقت چارچوب یک برنامه اصلاح نژادی را برای رسیدن به محصول با بازدهی تولیدی بالا در آخرین مرحله تشکیل می دهد. این مراحل شامل پرورش مرغ لاین، اجداد، مادر و بالاخره آمیخته (سویه) تجاری است. طبق گزارش عملکرد معاونت امور تولیدات دامی، بیش از ۲۲ هزار بهره بردار در بخش طیور صنعتی (هر واحد صنعتی یک بهره بردار) مشغول هستند که اکثریت آنها مربوط به پرورش جوجه گوشتی هستند.
تعداد شاغلان در زیربخش پرورش مرغ گوشتی بیش از ۵۸ هزار نفر، در پرورش مرغ مادر حدود ۱۰ هزار نفر و در جوجه کشی حدود ۳ هزار نفر است. برمبنای آمار، بیشترین میزان جوجه ریزی در مزارع پرورش جوجه گوشتی مربوط به آمیخته تجاری رأس (Ross) (به عنوان گسترده ترین آمیخته تجاری گوشتی در کشور)، آربوراکرز Arbor Acres، کاب (Cobb) و هوبارد (Hubbard) بوده است.
قصه پر غصه مرغ لاین در ایران
در این رابطه، غلامعلی فارغی، کارشناس صنعت مرغداری با اشاره به سابقه تولید مرغ لاین در ایران، اظهار داشت: «ایران بیش از ۴۰ سال پیش در وادی مرغ لاین، قدم گذاشت و سایتی را در مازندران راه اندازی کرد؛ روزگاری ۷۰ درصد مرغ کشور از نژاد آرین ایرانی بود.»
وی اضافه کرد: «متأسفانه حالا بیشتر مرغ کشور از نژادهای خارجی خصوصاً انگلیسی و فرانسوی تامین می شود. تنها نیم درصد مرغ های ایران از نژاد آرین پرورش می یابند. علت این که در سالهای قبل نژاد آرین بازار خودرا در کشور از دست داده، در جا زدن این دانش در ایران، نسبت به کشورهای دیگر بوده است. یعنی درحالی که پژوهشگران کشورهای دیگر روزبه روز نژادهای خودرا اصلاح و روزآمد کردند؛ اما آرین ایران در جا زد و مرغداران داخل عملکرد نژادهای خارجی را به نژاد داخل ترجیح دادند.»
این کارشناس صنعت مرغ با اعلان اینکه اهمیت «مرغ لاین» مانند تکنولوژی هسته ای است، اظهار داشت: «خط لاین مجموعه ای از ژنتیک خالص است که تمام اطلاعات و خاصیت هایی که یک مرغ باید داشته باشد تا بهترین عملکرد اقتصادی را داشته باشد را داراست. این خاصیت های ژنتیکی در پروسه تولید کمک می کنند تا مرغ با ضریب تبدیل بالا و نیز کاهش پرتی بیشترین عملکرد را داشته باشد. این تکنولوژی دست برخی از کشورهاست که آنرا بسادگی در اختیار دیگران نمی گذارد. موضوع لاین در دنیا بسیار حساس است. دارندگان این دانش در حقیقت یک حاشیه امنی را برای تولید طیور و در حقیقت امنیت غذایی کشورشان، به وجود می آورد.»
فارغی ضمن اظهار تأسف نسبت به نحوه مدیریت صنعت مرغداری در ایران، اظهار داشت: «در سالهای ۷۱ طبق توافقی که با وزارت جهاد شد، قرار شد ۳۰ درصد از نژادهای داخل کشور، خارجی و ۷۰ درصد از آرین ایرانی باشد؛ اما بعد از سال ها باردیگر این وضعیت برعکس شد. یعنی ۷۰ درصد از نژاد خارجی استفاده کردند و ۳۰ درصد از نژاد آرین داخلی پرورش یافت که البته حالا این رقم به نیم درصد نژاد ایرانی رسیده است.»
دولت مقصر اصلی شکست مرغ آرین
بنا بر نظر کارشناسان، مسئله مرغ لاین یک موضوع بطورکامل اقتصادیست و صنعت مرغداری کشور تنها از این لحاظ که عملکرد نژادهایی مانند رأس و کاپ مناسب بوده است؛ از آن بهره برده و بنا بر این کم کم مرغ لاین ایرانی آرین کنار گذاشته شد. باید به این مسئله اشاره نمود که بصورت طبیعی مرغدار بدنبال منافع خودش است و سیاست گذار باید به نحوی به مسئله ورود کند که مصالح کشور تامین شود.
برخی فعالان صنعت مرغ معتقدند، مقامات دولت در سالهای اخیر که مسئول اصلاح نژاد آرین بودند باید فکری نسبت به وضع بازار مرغ ایران می کردند. بگفته فراغی، ۲۵ هزار بهره بردار مرغ در کشور وجود دارد که آنها هم تامین کننده نیاز پروتئینی کشور هستند و هم این که منافع خودشان هم مهم می باشد. زمانی که آرین در کشور استفاده می شد، سهم رأس انگلیس تنها ۲۵ درصد و کاپ ۵ درصد بود.
بنابراین، دلیل این که سال به سال سهم نژادهای خارجی افزوده شد و سهم آرین افت کرد، عملکرد پایین نژاد داخلی بود. شرایط حتی طوری بود که در ابتدا تولیدکنندگان داخل هیچ رغبتی به خرید نژادهای خارجی نداشتند و کم کم پس از آن که اینها به همدیگر عرضه شدند و از عملکرد آنها اطلاع پیدا کردند، رونق پیدا کرد. دراین زمینه دولت می بایست خطوط تولید مرغ لاین را حمایت کرده و بوسیله به کارگیری علم ژنتیک تولید این نژاد را اصلاح می کرد.
مرغ ایرانی آرین می تواند بازار خودرا پیدا کند؟
عبدالله حسینی، عضو هیئت علمی مؤسسه تحقیقات علوم دامی کشور با اشاره به اهمیت حفظ و ارتقای مرغ لاین آرین اظهار داشت: اجرای سیاست جوجه ریزی الزامی مرغ آرین بدون توجه به میزان توانمندی و شرایط سالن های پرورشی مرغداران، سبب افت شدید عملکرد این سویه شد؛ درحالی که می توان با بوجودآوردن زنجیره یکپارچه تولید مرغ آرین ضمن ارتقا عملکرد، سهم بازار این سویه را افزایش داد.
وی در ادامه اضافه کرد: در این بین، عدم وجود تیم های فنی و پشتیبان برای ارائه خدمات بعد از فروش جوجه گوشتی آرین بمنظور راهبری و هدایت پرورش دهندگان این سویه سبب شده است تا مرغداران به سبب عدم آشنایی با چگونگی پرورش سویه آرین از عملکرد ضعیف این پرنده گلایه داشته باشند.
ضرورت سیاستگذاری کلان برای احیای مرغ لاین
عضو هیئت علمی مؤسسه تحقیقات علوم دامی کشور، انتخاب متولی واحد برای احیای سوی آرین را ضروری دانست و اظهار داشت: باید وظیفه «گسترش بازار» و «تحقیق و توسعه مرغ آرین» بوسیله ایجاد زنجیره یکپارچه تولید به یک متولی واگذار شود؛ چونکه بهبود و ارتقا آرین در مزارع تحقیقاتی وابستگی مستقیم به شرایط تولید و اطلاعات عملکردی مزارع پرورشی دارد و نمی توان با تفکیک این دو از یکدیگر به نتیجه مطلوب دست یافت.
حسینی در آخر با تکیه بر اینکه جمع آوری اطلاعات، رصد و پایش عملکرد پرندگان و ارائه سیاست های حمایتی تنها در زنجیره های تولید امکان پذیر است، اضافه کرد: برای برون رفت از شرایط فعلی و احیای مرغ لاین آرین ایجاد زنجیره یکپارچه جهت مدیریت واحدهای پرورشی لاین، اجداد، مادر و گوشتی، ارائه خدمات بعد از فروش به پرورش دهندگان و برندسازی این سویه داخلی ضروریست.
پایان مبهم قصه ۵۰ ساله مرغ لاین ایرانی
به گزارش گل چرم به نقل از مهر، تعداد کشورهای صاحب علم و فناوری صنعت مرغداری در جهان بسیار اندک هستند. فقط ۸ کشور «آمریکا»، «هند»، «انگلیس»، «هلند»، «برزیل»، «آلمان»، «فرانسه» و «ایران» توانایی تولید مرغ های لاین را دارند. بنا بر نظر کارشناسان، هیچ کشوری فناوری تولید مرغ خودرا در اختیار دیگران قرار نداده و حاضر به فروش مرغ لاین خود نیست.
متأسفانه، با وجود این که ایران توانایی تولید و تکثیر مرغ اجداد را داراست ولی به سبب عدم توجه به این فناوری بومی، بیشتر نژادهای مرغ موجود در کشور ما از دیگر کشورها، وارد می شوند که این مساله نه فقط سبب کاهش امنیت غذایی کشور شده است؛ بلکه نیاز وارداتی کشور را برای واردات انواع دانه ها و نهاده های تولید مرغ افزایش داده است.
با وجود این که مسئولان دولتی در سالهای اخیر بصورت مکرر وعده احیای خط تولید مرغ های آرین را داده اند این مساله تا حالا محقق نشده است؛ قبل از این، مصطفی قانعی دبیر ستاد توسعه زیست فناوری معاونت علمی ریاست جمهوری گفته بود که تا حالا ۶۰ میلیارد تومان منابع مالی در حوزه تحقیق و توسعه زنجیره تولید مرغ لاین آرین هزینه شده است و کشور تا سه سال آینده با تحقیق و توسعه دراین زمینه بی نیاز می شود.
این مطلب را گل چرم می پسندید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان گل چرم در مورد این مطلب